Tahribatsız muayene (Non-destructive testing, NDT) incelenecek materyale zarar vermeden yapılan muayene türüdür.
Tahribatsız muayene yöntemi ile malzemede herhangi bir deformasyon oluşturmadan inceleme yapılabilir.Muayenenin geçerliliği ise gerçek tahribatsız muayenelere dayanır.
Bu yöntem ile malzeme yüzeyindeki veya yüzey altından oluşan süreksizlikler kolaylıkla saptanabilir.Hata ve kusur tespiti dışında kapalı bir malzemenin içinde bulunan bir diğer malzemenin miktarını ölçmede, metal yüzeylerdeki boya kalınlığı saptamada, monteli parçaların durum tespitlerinde, radar sistemlerinde kullanılmaktadır.
İncelenecek olan bölgeye ultrasonik ses dalgaları, X ışınları gibi yüksek enerjili ışınlar gönderilir ve test gerçekleştirilir.
Muayene Yöntemleri
Görsel Muayene
Malzeme yüzeyindeki süreksizliklerin gözle kontrolünü belirtmektedir.Bu yöntem ilk olarak uygulanan yöntemdir.Gözle yapılan muayene sonrasında diğer kontrol yöntemleri uygulanmalıdır.Aynı zamanda görsel muayenenin incelikleri de bulunmaktadır.Bunlar da tecrübeye ve bilgiye dayalıdır.
Penetrant Muayene
Bu yöntemde yüzeyde oluşan ve gözle görülemeyen süreksizlikler saptanır.5 aşamadan oluşur
- Ön temizlik: Malzeme yüzeyindeki yabancı maddeleri; yağı, kiri, pası temizlemek için yapılır.
- Penetrant tatbiki: Penetrant sıvısı yüzeye püskürtülür, çatlağı doldurur.
- 2. temizlik: Malzeme yüzeyindeki kırmızı sıvının (penetrant) temizleme işlemidir.
- Developer tatbiki: Su, çözücü ya da püskürtme ile tatbik edilebilir. Çatlaktan sıvıyı emip dışarı çıkarır.
- İnceleme: Floresan sıvı kullanılıp kullanılmadığına göre gözle ya da siyah ışık altında muayene edilir.
Manyetik Partikül Muayenesi
Sadece mıknatıslanma özelliğine sahip malzemelerde uygulanabilen bir yöntemdir.Parçaya mıknatıs özelliği kazandırılır.Üzerinden geçirilen akım sayesinde malzeme içindeki süreksizlikler sebebi ile akımda değişmeler meydana gelir.Bu değişimler özel cihazlar yardımı ile gözlemlenmektedir.Cihaz, ibreli bir cihaz, göstergeli, kalemli kaydedici, ışıklı veya sesli alarm, sayıcı, otomatik damgalayıcı veya ayırıcı bir cihaz olabilir.
Ultrasonik Muayene
Bu test yönteminde 0,1-15 MHz arasındaki frekans değerleri bazen de 50 MHz kullanılır.Çok kısa ultrasonik darbeler ile mazleme uyarılır.Bu yöntem ile malzeme içerisindeki süreksizlikler saptanabilir.Ultrasonik test genellikle çelik, metaller ve alaşımlar üzerinde, yüksek çözünürlüklü olmasa da, uygulanır. Aynı zamanda ahşap ve kompozit beton üstüne de uygulanabilmektedir.Havacılık ve otomotiv başta olmak üzere birçok sektörde kullanımı oldukça fazladır.
Radyografik Muayene
Malzemedeki kusurları bulmak için kısa dalga boyuna sahip fotonlar gönderilir.Malzeme içerisindeki kusurları görmede oldukça etkili bir yöntemdir.Bu sayede özel cihazlar yardımı ile ölçüm sonuçları gözlemlenebilir.
Eddy-Current Muayenesi
Bu testte iletken malzemedeki sorunları tespit etmek için elektromanyetik indüksiyon kullanır.Bu yöntem ile sadece malzemenin yüzeyindeki veye yüzeye oldukça yakın olan hatalar algılanabilir.Kapsamlı bir hazırlık gerektirmediği gibi çok karmaşık yüzeye sahip malzemeler incelenebilir.Ölçüm sonuçlarının izlendiği cihazlar taşınabilir olduğundan kolaylıkla uygulanabilir.
Phased Array Yöntemi
Malzeme Phased Array cihazı yardımı ile muayene edilebilir.Ultrasonik muayeneye kıyasla daha avantajlıdır.Ultrasonik muayenede üç boyutlu bir ölçüm yapılması gerekirken bu yöntemde böyle bir zorunluluk yoktur.Tek seferde malzemedeki süreksizlikler algılanabilir.
